Στο επεισόδιο ακούστηκε το μουσικό κομμάτι: Little French Song
«Στα χρόνια που έφτασα, ξέρω πολύ καλά πια τι έχω απαρνηθεί και σε τι κρατώ ακόμα λίγη πίστη». Είναι από το βιβλίο του Γιάννη Ατζακά «Διπλωμένα Φτερά».
Η πρώτη φορά που αντιλήφθηκα ότι είχα, ας πούμε, αλλάξει κατηγορία ηλικίας — και ότι τώρα πια ταξινομούμουν με τους ηλικιωμένους — ήρθε ξαφνικά. Ήμουν στο τραμ, μέσα στο τραμ. Το τραμ ήταν γεμάτο, γι’ αυτό στάθηκα, πιάνοντας κάποιο στύλο για να μην πέσω. Και σχεδόν αμέσως είδα μια κοπέλα να σηκώνεται και να μου λέει:«Καθίστε, παρακαλώ».
Τότε ήρθε στο μυαλό — αλλά και στο σώμα μου — ένα διφορούμενο αίσθημα. Κάτι όμως σχεδόν τρυφερό: το αίσθημα πως δεν ήμουν πια νέα. Μάλλον θα είχε παρατηρήσει η κοπέλα ότι είχα ψαρά μαλλιά και ρυτίδες στο πρόσωπό μου.
Από την άλλη πλευρά, κατάλαβα αμέσως το πλεονέκτημα αυτής της καινούριας, για μένα, κατάστασης: από δω και πέρα, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, θα είχα το δικαίωμα να καθίσω — ακόμα κι αν όλες οι θέσεις είναι κατειλημμένες.
Δεν κάνω κατάχρηση αυτού του πλεονεκτήματος. Όταν είμαι κουρασμένη, όμως, γιατί όχι;
Δεν με νοιάζει το ότι είμαι ηλικιωμένη, με νοιάζει λίγο ότι δεν ξέρω πότε θα πεθάνω. Ε, μια έκπληξη θα είναι — καλή ή κακή.
Ένα πράγμα, όμως, που με εκνευρίζει πολύ στη σύγχρονη κοινωνία είναι οι παραφράσεις που χρησιμοποιούνται για να παρακαμφθεί η λέξη «ηλικιωμένος»: τρίτη ηλικία, χρυσή ηλικία. Γιατί τέτοια γλυκοποίηση; Τέτοια αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα;
Τα γηρατειά είναι κάτι φυσικό, και ο καθένας, η καθεμιά, περνάει από όλα τα φυσικά στάδια — στάδια της ζωής. Σε τελευταία ανάλυση, με τέτοιες εκφράσεις, εκμεταλλεύονται ψυχικά και οικονομικά τους ηλικιωμένους.
Σε αυτό το στάδιο της ζωής μου, ως γυναίκα, θεωρώ ότι ήμουν πολύ τυχερή που γεννήθηκα στην Γαλλία τη δεκαετία του ‘50. Μπορούσα ελεύθερα να ταξιδεύω, να σπουδάζω, να κάνω σχέσεις με οποιονδήποτε ήθελα. Και στις αρχές του ‘70, στην Αγγλία, όπου σπούδασα, είχες εύκολη πρόσβαση στην αντισύλληψη.
Εκ των υστέρων βλέπω ότι, ενώ ήμουν ελεύθερη σωματικά, ψυχικά — αν και ασυνείδητα — με κατείχαν μερικές αντιλήψεις, προκαταλήψεις και εικόνες της ανδροκρατίας. Να παντρευτώ, να έχω παιδιά, να είμαι καλή γυναίκα και καλή μητέρα. Όλα αυτά τα έκανα.
Ωστόσο, σήμερα, βλέποντάς το από απόσταση, καταλαβαίνω ότι τα έκανα χωρίς να τα επιθυμώ ουσιαστικά. Και μερικές φορές στη ζωή μου έπεσα άμεσο θύμα του αισθήματος παντοδυναμίας κάποιων ανδρών προς τις γυναίκες. Ευτυχώς όχι καθαρός βιασμός, αλλά… ένα άγνωστο χέρι που περιπλανιέται κάτω από το φουστάνι μου την ώρα αιχμής στο μετρό, ένας φυσικοθεραπευτής του οποίου οι χειρονομίες μετατοπίζονται απρεπώς, ή η καθημερινή, επιθετική και καταστρεπτική ανδροκρατία ενός συζύγου — με τη φευγαλέα μου εντύπωση ότι μπορεί να φταίω εγώ.
Φαίνεται ότι έχουν κάπως αλλάξει τα πράγματα — δημόσια, επίσημα τουλάχιστον — αλλά αμφιβάλλω ότι έχει αλλάξει πολύ η νοοτροπία στην οποία βασίζεται ένα ολόκληρο οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό σύστημα.
Τώρα που μεγάλωσαν τα παιδιά μου και μένω μόνη μου, ανακουφίστηκα κάπως. Πρόσφατα μου είπε η 7χρονη εγγονή μου πως δεν ξέρει τίποτα για τη ζωή μου. Ε, τι να πω; Πως ξαφνικά τη βλέπεις τη ζωή σου σαν ένα ολοκληρωμένο σύνολο, ενώ όταν τη βίωνες, προχωρούσες τυφλά; Περιπέτειες, πειράματα, φιλίες πολλές, αγάπες, χαρές και απογοητεύσεις. Μετανιωμένη δεν είμαι. Όχι γιατί θαρρώ πως πέτυχα, αλλά γιατί σε μένα δεν σημαίνει τίποτα «πετυχαίνω στη ζωή μου». Είναι μια ιστορία που διηγούνται οι άνθρωποι στον εαυτό τους για να μην βλέπουν το παράλογο της ύπαρξης.
Τώρα πια που είμαι συνταξιούχος, και ευτυχώς ακόμα αρκετά γερή, συνεχίζω με τα βασικά στα οποία φαίνεται ότι στηρίχτηκα στην πορεία μου. Δηλαδή με τις λέξεις, τον λόγο, τα ταξίδια, τις ανθρώπινες επαφές, την τέχνη και, όσο μπορώ, την κατανόηση των περίπλοκων πραγμάτων του κόσμου. Ακόμα και με την πεζοπορία μέσα στη φύση, τα αρώματα των λουλουδιών και τις γεύσεις ενός τυριού, ενός κρασιού, ενός εδέσματος.
Και όλο πιο συχνά περνώ χρόνο εδώ, στην Ελλάδα, όπου μπορώ και τα συμβιβάζω όλα αυτά. Μόλις πήρα σύνταξη, άρχισα να μαθαίνω τη νεοελληνική γλώσσα. Με την Ελλάδα έχω επαφή εδώ και τουλάχιστον πενήντα χρόνια, χάρη στην αγαπημένη φίλη μου την Πολυξένη, αλλά ποτέ δεν έμαθα τη γλώσσα. Είναι κάποια πρόκληση το να μαθαίνεις τα ελληνικά στα εξήντα σου. Με κρατάει όμως ζωντανή, σε εγρήγορση — μήπως κάνω κάποιο λάθος ή ακούσω μια νέα λέξη. Συχνά θυμώνω με τον εαυτό μου όταν δε μιλάω με άνεση, και έχω περιέργεια για την ιστορία και τον πολιτισμό που δε διαχωρίζονται από την γλώσσα.
Έτσι, στα γηρατειά μου, κάνω παρέα με τα ελληνικά — μια νέα περιπέτεια. Πού θα με πάρει, δεν ξέρω…
Συλλογή Ιστορίας: Κάθε Μία Ιστορία
Φωτογραφία / Βίντεο: Δάφνη Ανέστη
Μιξάζ: Νικόλας Καζάζης
O κύκλος ιστοριών “Πόσο με κάνεις;” υλοποιείται με τη χρηματοδότηση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση.